Fiilimsiler, isim ve sıfat gibi kelimelerin işlevini taşıyan, ancak kendisi fiil olmayan kelimelerdir. Türkçe dilbilgisine baktığımızda, fiilimsileri ayırmak için belirli ipuçları ve kurallar bulunmaktadır. Fiilimsileri tanımlamak için öncelikle kelimenin cümlenin yapısındaki işlevine dikkat etmek gerekir. Genellikle isim ve sıfatlarla birlikte kullanılan kelimeler fiilimsi olabilir. Bunun yanı sıra, kendileri hareket ifade etmese de cümledeki diğer kelimelerin anlamını belirleyebilen kelimeler de fiilimsi olarak nitelendirilir. Fiilimsilerin belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da kelimenin kökünden türetilmiş olup olmadığıdır. Fiilimsiler genellikle kökü olan bir fiilden türetilmiş kelimelerdir. Bu nedenle, bir kelimenin kökenine bakarak fiilimsi olup olmadığı hakkında fikir edinebiliriz. Fiilimsileri ayırmak, dilbilgisi açısından önemli bir beceridir ve dilin doğru kullanımı için gereklidir. Bu nedenle, fiilimsilerin özelliklerini ve nasıl ayrılabileceğini öğrenmek, dil bilgisi becerilerini geliştirmek adına büyük bir öneme sahiptir.
Fiilimsilerin Tanımı ve Özellikleri
Fiilimsiler, cümlede genellikle fiil gibi işlev gören ancak kendilerine özgü bazı özellikleri olan özel bir kelime türüdür. Fiilimsiler, cümlede genellikle fiilin yerini alarak cümlenin anlamını tamamlarlar.
Fiilimsilerin bazı özellikleri şunlardır:
- Fiilimsiler genellikle “-mek”, “-mak” ekleri alarak oluşturulur.
- Fiilimsiler cümlede fiil gibi kullanılırken, ek alarak çekimlenmezler.
- Fiilimsiler zaman, kip ve şahıs uyumuna girmezler.
Fiilimsiler, cümlede genellikle birden fazla kelimenin bir araya gelmesiyle oluşur ve cümlenin yapısını anlamlandırır. Örneğin, “gitmek”, “gelmek”, “öğrenmek” gibi kelimeler fiilimsi olarak kullanılabilir.
Fiilimsiler, cümlede fiil gibi görev yapıp cümleye anlam katarlar. Bu yönleriyle fiilimsiler, Türkçe dilinin önemli yapı taşlarından biridir.
Fiil ve Fiilimsil İlişkiis
Fiil ve fiilimsi, dilbilgisel açıdan önemli kavramlardır. Fiil, bir eylemi, durumu veya işlemi ifade eden kelimedir. Fiilimsi ise fiil kökünden türetilen, ama fiil olmayan kelime türüdür. Fiil ve fiilimsi arasındaki ilişki, dilin yapısal yapısını anlamak için oldukça önemlidir.
Fiilimsi, genellikle isim cümlelerinde, tamlamalarda veya zarf cümlelerinde kullanılır. Örneğin, “yürümek” fiilidir ve “yürüme” fiilimsisidir. Fiilimsiler, cümlenin yapısını zenginleştirir ve anlamını derinleştirir.
- Fiilimsiler, genellikle “-me, -ma, -mış, -dik” gibi ekler alarak oluşturulur.
- Fiilimsiler, zaman kavramını belirtmek için çeşitli ekler alabilirler.
- Fiil ve fiilimsi arasındaki ilişkiyi anlamak, dilbilgisel analizlerde önemli bir rol oynar.
Fiilimsilerin cümlede ne şekilde kullanıldığı, cümlenin anlamını ve yapısını belirleyen unsurlardan biridir. Dolayısıyla, fiil ve fiilimsi ilişkisi üzerine yapılacak çalışmalar, dilbilim alanında önemli bir araştırma konusudur.
Fiilimsi Türleri (Görünüşte Fiilimsiler, Anlamca Fiilimsiler)
Fiilimsi, fiil kök ve gövdelerinden türetilen kelimelerdir. Türkçe’de fiilimsi olarak ikiye ayrılırlar: Görünüşte fiilimsiler ve anlamca fiilimsiler.
Görünüşte Fiilimsiler: Fiillere benzeyen, fiil kök ve gövdelerinden türetilen kelimelerdir. Örneğin; geçen, gidilen, çalıştırılan gibi. Bu kelimeler cümle içinde ad gibi kullanılabilirler.
Anlamca Fiilimsiler: Fiillere benzemeyen, fiil kök ve gövdelerinden türetilen kelimelerdir. Örneğin; gülmece, düşünce, sevinç gibi. Bu kelimeler cümle içinde ad gibi kullanılabilirler ve genellikle “me, ma, en, an” ekleri ile oluşturulurlar.
- Görünüşte fiilimsiler cümle içinde fiil gibi kullanılabilir.
- Anlamca fiilimsiler ise cümle içinde ad gibi kullanılabilir ve genellikle “-me, -ma, -en, -an” ekleri alır.
- Fiilimsiler cümlenin özne veya nesnesi olabilir.
- Fiilimsi türleri Türkçe dilbilgisinin önemli konularındandır.
Fiilimsızların Cümle İçinde Kullanımı
Fiilimsizler, Türkçe dilbilgisi kurallarına göre eylem kök veya gövdesi almayan kelimelerdir. Bu tür kelimeler cümle içinde çeşitli amaçlarla kullanılabilirler. Örneğin, “güzel” gibi bir sıfatı belirli bir nesnenin özelliğini tanımlamak için kullanabiliriz. “Çabuk” gibi bir zarfı bir eylemin ne hızda yapıldığını belirtmek için kullanabiliriz.
Fiilimsizler genellikle ek almadan doğrudan cümle içinde kullanılırlar. Ancak bazı durumlarda ek getirilerek kullanıldıkları da olabilir. Örneğin, “geldikçe” gibi bir fiilimsiz kelimeye “-ce” eklenerek “Ne zaman geldikçe,seni hep bekliyordum.” şeklinde kullanılabilir.
Türkçe dilinin zengin yapısı sayesinde fiilimsiz kelimeler cümlelerde çeşitli anlamlar kazanabilirler. Cümlenin anlamını açıklamak, vurgu yapmak veya duyguları ifade etmek için fiilimsizler oldukça işlevsel bir rol oynarlar.
- Cümle içinde fiilimsizler sıfat veya zarf olarak kullanılabilir.
- Bazı durumlarda ek alarak cümle içinde yer alabilirler.
- Fiilimsizler, Türkçe dilinde anlamı vurgulamak için önemli bir rol oynarlar.
Fiilimsi ve Sıfat İlisçisi
Fiilimsi, adımsı, sıfatımsı gibi belirli tanımlamalara atıfta bulunan kelimelerdir. Fiilimsi, -en, -mekte, -eme, -mek gibi eklerle oluşur. Sıfat İlisçisi ise -abile, -ebile, -çe, -re eklerini alır ve sıfatımsı özelliği taşır. Fiilimsi geçmişte gerçekleşmiş ya da gelecekte gerçekleşecek bir eylemi eylemin gerçekleşme durumunu belirtirken sıfat ilisçisi daha çok eylemi yapan kişinin veya şeyin niteliğini belirtir.
- Fiilimsiler, cümlede genellikle zarf görevlerini üstlenirler.
- Sıfat İlisçileri ise niteleyici sıfat görevini yaparlar.
Fiilimsi ve sıfat ilisçisi aynı kelimenin farklı eklerle oluşturulan formları olsa da işlevleri oldukça farklıdır. Fiilimsi, fiil kökenli bir kelimeyi ad veya zarf yaparken sıfat ilisçisi ise sıfat yapar. Türkçede fiil kökenli bir kelimeye -me, -ma eki eklenerek ad veya zarf yapılıyorsa bu durumda o kelime fiilimsi olarak adlandırılır. Sıfat ilisçisi ise belirli ekler eklenerek sıfat yapılır. Dinamik, zorlamak, yardımlaşmak gibi örnek kelimeler sıfat ilisçisine örnek olarak gösterilebilir.
Fiilimsi ve Zarf İlişkisi
Fiilimsiler, fiil kökenli olup isim ve fiil arasında bir tür geçişli olan kelimelerdir. Bu kelimeler, genellikle “-mek/-mak” eki almış fiil kökenli kelimelerdir. Fiilimsiler cümle içinde zarf gibi kullanılabilirler. Örneğin; “sev,” “geliş,” “yürü” gibi fiil kökenli kelimeler “-mek/-mak” ekini alarak fiilimsi haline gelir.
Zarf ise eylemi, sıfatı, zarfı ya da başka bir zarfı belirtmek için kullanılır. Fiilimsiler cümlede zarf olarak kullanıldığında eylemi nasıl yapıldığını, ne şekilde yapıldığını veya ne zaman yapıldığını belirtir. Örneğin; “hızlıca koş,” “yavaşça oku,” “dikkatlice izle” gibi ifadelerde fiilimsiler zarf olarak kullanılmıştır.
Fiilimsi ve zarf ilişkisi cümlelerde anlamın daha net ve açık bir şekilde ifade edilmesini sağlar. Bu tür kullanımlar sayesinde anlatılmak istenen durum veya eylem daha etkili bir şekilde aktarılabilir. Dolayısıyla, Türkçe dilbilgisinde fiilimsilerin zarf olarak kullanılması oldukça yaygındır ve dilin zenginliğine katkı sağlar.
Fiilimsilerin Sıralanması ve Örnekler
Fiilimsiler, fiil gibi davranan fakat aslında fiil olmayan kelimelerdir. İngilizce’de en sık kullanılan fiilimsiler arasında isimimsiler, sıfatimsiler ve zarimsiler bulunmaktadır. Isimimsiler, isim gibi davranan kelimelerdir. Örneğin: The swimming pool (Yüzmek havuzu). Bir diğer fiilimsil olan sıfatimsiler ise sıfat gibi davranan kelimelerdir. Örneğin: The sleeping baby (Uyuyan bebek). Son olarak zarimsiler, zarf gibi davranan kelimelerdir. Örneğin: She sings beautifully (O güzel bir şekilde şarkı söyler).
Fiilimsilerin İngilizce’de doğru bir şekilde sıralanması önemlidir çünkü yanlış sıralama cümlenin anlamını değiştirebilir. Yanlış sıralanan fiilimsiler, cümlenin anlamını belirsiz hale getirebilir ve okuyucuyu yanıltabilir. Bu yüzden, fiilimsilerin doğru bir şekilde kullanılması, anlamın netleşmesini sağlar.
- Isimimsi Örneği: The running shoes – Koşu ayakkabıları
- Sıfatimsi Örneği: The barking dog – Havlayan köpek
- Zarimsi Örneği: He speaks fluently – O akıcı bir şekilde konuşur
Bu konu Fiilimsileri nasıl ayırırız? hakkındaydı, daha fazla bilgiye ulaşmak için Fiil Nasıl Ayırt Edilir? sayfasını ziyaret edebilirsiniz.